ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ

ΦΡΕΝΟ στην ανάπτυξη και σημαντικές δυσλειτουργίες στην εξυπηρέτηση των πολιτών προκαλεί η ξεπερασμένη διοικητική οργάνωση της χώρας, με τη σημερινή δομή των Περιφερειών, των Νομαρχιών και των Δήμων.

Είναι ένα έργο που άρχισε παρά τις μεγάλες αντιδράσεις των τοπικών παραγόντων και με τον φόβο του πολιτικού κόστους. Αποτέλεσμα της άρνησης της κεντρικής διοίκησης να δώσει λύση τόσα χρόνια, ήταν η αδυναμία να απορροφηθούν κοινοτικά κονδύλια για να γίνουν έργα και να αναληφθούν δράσεις που θα άλλαζαν την εικόνα της ελληνικής περιφέρειας.
Η ατολμία αυτή οδήγησε σε έλλειψη βασικών υποδομών τους εκατοντάδες Δήμους και την απουσία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης από σημαντικές πρωτοβουλίες.Όσο απαραίτητη όμως είναι η νέα διοικητική μεταρρύθμιση, άλλο τόσο αναγκαίο είναι να μην επαναληφθούν τα λάθη, οι ατολμίες και οι αστοχίες που συνόδευσαν τον «Καποδίστρια» της δεκαετίας του ΄90.
Η αποκέντρωση αρμοδιοτήτων καταλήγει νομοτελειακά σε αποκέντρωση της διαφθοράς, αν δεν συνοδεύεται από καθημερινή λογοδοσία. Το ίδιο και με τους πόρους, για να μπορούν οι πολίτες να απαιτούν εξηγήσεις για το πώς χρησιμοποιούνται τα δικά τους χρήματα.
Οι νέοι δήμοι που θα δημιουργηθούν, για να είναι ισχυροί και αποτελεσματικοί, προϋποθέτουν νέα δομή διοίκησης και νέα ποιότητα λειτουργιών, με συγκροτημένο προγραμματικό επιτελείο και αποκεντρωμένη δομή για την αποτελεσματικότερη ικανοποίηση των καθημερινών αναγκών στις τοπικές κοινωνίες.
Μοναδική προϋπόθεση, λοιπόν, για να ασκήσουν οι νέοι ΟΤΑ όλες εκείνες τις αρμοδιότητες που έχουν οι δήμοι σε ορισμένες αναπτυγμένες ευρωπαϊκές χώρες (Δανία, Σουηδία, Αυστρία, Γερμανία κ.λπ.), δεν είναι μόνον ο πληθυσμός και η έκτασή τους, αλλά πρώτα απ’ όλα είναι οι πόροι, η υποδομή και το επαρκές ανθρώπινο δυναμικό το οποίο θα πρέπει να έχει γνώσεις και εμπειρία στην αξιοποίηση των κοινοτικών πόρων.
Προσοχή όμως, η Τοπική Αυτοδιοίκηση δεν είναι μόνο διοικητικός μηχανισμός. Ήταν παλιότερα και σε ένα βαθμό παραμένει ακόμα ο πλησιέστερος προς τον πολίτη δημοκρατικός αντιπροσωπευτικός θεσμός. Και αυτή η άμεση σχέση πολίτη-κατοίκου με τη δημοτική αρχή πρέπει να διασφαλιστεί στο νέο αυτοδιοικητικό μοντέλο.
Η κωδική ονομασία της νέας αρχιτεκτονικής του αυτοδιοικητικού χάρτη της χώρας φέρει το όνομα της εμβληματικής μορφής της αρχιτεκτονικής "ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ".Ο Καλλικράτης και ο Ικτίνος ήταν οι δύο περίφημοι αρχιτέκτονες του δεύτερου μισού του 5ου π.Χ. αιώνα στην αρχαία Ελλάδα.
Να δούμε όμως αν οι σημερινοί ηγεμόνες (Καλλικράτης θα πει Καλός Ηγεμόνας), που σχεδιάζουν την αρχιτεκτονική του κράτους, μπορούν να αποδείξουν ότι μπορούν να χαράξουν τη νέα αρχιτεκτονική του κράτους και της αυτοδιοίκησης με βάση την «σημασία, τη λειτουργικότητα και την τελειότητα» χωρίς άλλες σκοπιμότητες.
Το έργο είναι εξαιρετικά δύσκολο, απαιτείται η συμμετοχή όλων στη διαβούλευση, χρειάζεται σύνεση και συναίνεση, αλλά κυρίως όλοι πρέπει να αναλάβουν τις ευθύνες τους.


Μεγάλες ανατροπές φέρνει ο νέος Καποδίστριας των 380 δήμων και των 13 ή 14 υπερπεριφερειών.

Αντιδράσεις και από τους περισσότερους δημάρχους στην Δυτική Αθήνα. Οργανώνουν συμμαχίες για να διατηρήσουν τα προνόμιά τους.
Οι αλλαγές στη λειτουργία των νέων δήμων και περιφερειών και οι νέοι ρόλοι των αιρετών αναμένεται πάντως να οδηγήσουν σε πρώτη φάση σε διαγκωνισμούς μεταξύ εκπροσώπων των διαφόρων επιπέδων, με τις ενστάσεις για τη νέα χωροταξία να περνάνε σε δεύτερη μοίρα. Άλλωστε, προς το παρόν, η κυβέρνηση σχεδιάζει να κρατήσει κλειστά τα χαρτιά της για τη «νέα αρχιτεκτονική» της χώρας, σε μία προσπάθεια να μετριαστούν οι αντιδράσεις, που προβλέπονται πολύ μεγάλες, λόγω της μείωσης του αριθμού των δήμων.
Σε κάθε έναν από τους παλιούς δήμους θα οριστούν πάντως αντιδήμαρχοι. Ερωτηματικό παραμένει εάν οι «γεωγραφικοί» αυτοί αντιδήμαρχοι θα αναλάβουν και θεματικοί του δήμου- π.χ. καθαριότητας- λύση που πάντως φαντάζει πιθανότερη καθώς εάν είναι διαφορετικά πρόσωπα αυξάνεται κατά πολύ το κόστος και το Σώμα των αντιδημάρχων.
Οι αρμοδιότητες το μεγάλο αγκάθι για το νέο εγχείρημα. Είναι ικανοί οι σημερινοί δήμαρχοι να ανταποκριθούν στη νέα πραγματικότητα, όταν επί χρόνια έχουν καλλιεργήσει την αναξιοκρατία και τον φιλικό κομματισμό στις επιλογές τους;
Οι μέχρι σήμερα αρμοδιότητες που δόθηκαν στην Τοπική Αυτοδιοίκηση ήταν αποτέλεσμα να ανοίξει η πόρτα για να περάσει η διαφθορά στους δήμους. Δήμαρχοι, αντιδήμαρχοι και δημοτικοί σύμβουλοι ελάχιστα ασχολούνται με τα γενικότερα θέματα του δήμου τους αλλά με τα ρουσφέτια και κάθε είδους τακτοποιήσεις. Αυτό είναι ένα μείζον ζήτημα, που πρέπει να αντιμετωπιστεί με τη νέα διοικητική αναδιάρθρωση.
Μπορεί να το πετύχει, αν δεν αγνοήσει τις ιδέες και τις παρατηρήσεις που θα κατατεθούν κατά τη δημόσια διαβούλευση επί του τόσο φιλόδοξου σχεδίου, που μπορεί να αλλάξει τη λειτουργία της εξουσίας στη χώρα με την αναδιανομή και την αποκέντρωσή της, προς όφελος του πολίτη, ο οποίος την πληρώνει.
Θα προκύψει σοβαρή εξοικονόμηση πόρων με τη μείωση των 1.034 δήμων της χώρας και τον περιορισμό των περίπου 6.000 νομικών προσώπων και δημοτικών επιχειρήσεων σε 2.000. Παράλληλα, όμως, θα περιοριστούν και οι θέσεις απασχόλησης στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, που σημαίνει ότι οι δήμοι της χώρας πρέπει να αναλάβουν αναπτυξιακές πρωτοβουλίες και με την αξιοποίηση των σχετικών κοινοτικών προγραμμάτων και χρηματοδοτήσεων. Είναι όμως ικανοί οι σημερινοί δήμαρχοι να ανταποκριθούν στη νέα πραγματικότητα, όταν επί χρόνια έχουν καλλιεργήσει την αναξιοκρατία και τον κομματισμό στις επιλογές τους;
Πολλοί δήμοι στην Ελλάδα έχουν πετύχει θαύματα και είναι μοντέλα εκσυγχρονισμού και σύγχρονης ανάπτυξης. Τολμηρό βήμα είναι η αναβάθμιση των 13 σημερινών περιφερειών, των οποίων τα όργανα -περιφερειάρχης και συμβούλια- θα εκλέγονται και θα λειτουργούν ως μικρές τοπικές κυβερνήσεις «υπό τις οποίες, ως υπηρεσίες, θα υπαχθούν οι νομαρχίες της χώρας. Θα ελέγχονται οι 13 περιφέρειες από 7 διοικήσεις.
Η επιτυχία των νέων σχημάτων θα εξαρτηθεί από δύο παράγοντες: α) Το είδος και το εύρος των αρμοδιοτήτων που θα τους εκχωρήσει η κεντρική κρατική εξουσία, δηλαδή η κυβέρνηση και β) οι πόροι, που θα τους δοθούν για να μπορούν να ανταποκριθούν στο έργο που θα τους ανατεθεί. Χωρίς αρμοδιότητες και πόρους, αλλά και χωρίς τη διασφάλιση διαφάνειας και ελέγχου της λειτουργίας τους από τους ίδιους τους πολίτες, τα νέα σχήματα της αποκεντρωμένης εξουσίας θα αποτύχουν.
Για να λειτουργήσουν σωστά οι θεσμοί και να αποδώσουν, χρειάζονται άξια στελέχη για να τους υπηρετήσουν, δηλαδή να υπηρετήσουν το γενικό και όχι το ατομικό συμφέρον. Αυτό είναι το μείζον πρόβλημα της εξουσίας και της κακοδαιμονίας του τόπου. Οι θεσμοί διαβρώνονται και οι λειτουργοί τους διαφθείρονται με τη συνενοχή και των πολιτών. Άπειρα είναι τα παραδείγματα κατασπατάλησης εθνικών και κοινοτικών πόρων από τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Επίσης, άπειρα είναι και τα παραδείγματα κακής χρήσης των πολεοδομικών αρμοδιοτήτων (τροποποιήσεις πολεοδομικών και ρυμοτομικών σχεδίων), όπως και της αρμοδιότητας για τη χορήγηση άδειας λειτουργίας καταστημάτων και βιοτεχνικών επιχειρήσεων. Αντί να μπει τάξη στο χάος με αποφάσεις από την κεντρική διοίκηση, τα πράγματα έγιναν χειρότερα με το τοπικό ψηφοθηρικό ρουσφέτι.
Όλα αυτά, βεβαίως, δεν σημαίνουν ότι δεν πρέπει να αποκεντρωθεί η εξουσία και να αναπτυχθεί η αυτοδιοίκηση. Θα χρειαστούν αγώνας και μεγάλη προσπάθεια για την αλλαγή της κατεστημένης νοοτροπίας. Θα πρέπει επίσης, τα κόμματα να επιλέξουν ικανά στελέχη και να τα εκπαιδεύσουν. Πολλά έχουν να διδαχθούν όσοι θα διεκδικήσουν ρόλο στη νέα διοικητική αναδιάρθρωση της χώρας από τη μελέτη των ανάλογων θεσμών που λειτουργούν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.